Bagsik ni harabas
FILIPINO SCRIPT
-Ngayong panahon ng tag-init,
isang kalaban ang sinasagupa
ng onion farmers sa Nueva Ecija.
Ayon sa kanila, sinisira nito
ang pinaghirapan nilang pananim.
Dahilan kaya halos
wala nang matira
at mapakinabangan pa
sa mga ani nilang sibuyas.
Ano nga ba itong kinatatakutan ngayon ng onion farmers?
JUN: Ngayong araw,
inabutan naming nagmamadali
si Mang Rufino
papunta sa kaniyang sakahan.
Nabalitaan kasi nilang
pinepeste na
ang kanilang mga pananim
na sibuyas.
At nang buksan
ang mga dahon ng sibuyas,
tama ang kaniyang hinala.
Unti-unti na ngang pinapapak
ng mga army worm
o mas kilala sa tawag
na “harabas”
ang loob ng kaniyang
mga pananim.
-Kaya po ay…
Iyan po, oh.
Iyan po, karami nila, oh. Oh.
JUN: Ang mga namumuting
dahon ng sibuyas,
senyales raw na nauubos na ito
ng mga harabas.
-Kani-kaniya silang dahon,
tapos mangingitlog ulit.
Kapag naubos niya,
lilipat ulit sa kabila.
JUN: Sa pag-asang
may maisalba pa,
humingi ng tulong
si Mang Rufino
para agad na maani
ang kaniyang mga pananim.
RUFINO: Ito po,
inagaw namin sa uod
at wala pa nga sa buwan, eh.
JUN: Pero dahil unti-unti na
itong inuubos ng uod,
napilitan na silang mag-ani.
-Mag-70 dias pa lang eh,
binunot na namin
gawa nang sinisira na
ng harabas.
JUN: Ayon sa pag-aaral ng National Crop Protection Center,
kasagsagan ng El Niño
noong 2016
nang unang magkaroon
ng onion army worm
o harabas outbreak sa Pilipinas.
Unang tinamaan nito
ang probinsiya ng Nueva Ecija
na kilala rin bilang
“Onion Capital” ng bansa.
Pinaniniwalaang galing ito
sa bansang China, Japan at Korea
na nadala ng hangin
papuntang Pilipinas.
Ang mga harabas,
mas nabubuhay at dumarami raw
tuwing tag-init.
Kung tutuusin,
taon-taon nang problema
ng mga kagaya ni Mang Rufino
ang problema ng harabas.
Pero ngayong taon daw
ang pinakamalalang pamemeste
sa kanilang mga sakahan.
Sinubukan na rin daw
nilang gumamit
ng iba’t ibang klase
ng pesticide.
Pero ang inaasahan nilang
pangontra sana sa mga harabas,
hindi raw epektibo.
-Hindi ko po alam
dahil marami nang gamot
na ginamit diyan,
hindi namin mapatay, eh.
JUN: Umabot ng P70,000
ang ipinuhunan ni Mang Rufino
sa kaniyang mga pananim
na sibuyas,
kasama na ang gastos
sa paggamit ng pesticide.
Pero ngayon pa lang,
alam na niyang
wala na siyang kikitain.
-Seventy thousand pesos na iyon,
madadagdagan ulit
ng mga P10,000 siguro
sa gitas, buriki,
at saka iyong taong uupahan,
pati iyong maghahakot.
Wala, iyong sa amin
ay baka hindi pa umabot
ng P100,000 iyan.
Ihahakot ko pa po iyan
diyan sa gym, eh.
JUN: Dahil sa nangyari, wala
na raw magawa si Mang Rufino
kundi maghintay
ng susunod na anihan
para subukang makabawi.
-Napakahirap magsibuyas
tapos minsan lang
sa isang taon iyan.
Kaya nga po pagkayari
ng sibuyas,
pasalamat ka kung
may pambili ka ng bigas.
JUN: Bago lumubog ang araw,
naabutan din naming
isa-isang pinupulot ni Mang Ed
ang mga harabas
sa kaniyang mga pananim.
Ito raw kasi ang oras
na mas lumalabas ang mga harabas
na nagtatago sa bawat dahon
ng sibuyas.
-Pinupudpod na po
iyong mga sibuyas eh,
at wala na po kaming maisip
na paraan na mai-spray
kaya po ang ginagawa namin
ay minamano-mano na lang
iyong pagkuha roon sa uod.
JUN: At para masigurong
hindi na kumalat
sa iba pang pananim
ang mga nahuling peste…
-Ganito po ang ginagawa namin.
Kapag ho iyan ay napipitas,
nakukuha na ho namin,
sinusunog na namin lahat
para hindi na ho kumalat.
Ay, mas mainam po
ay talagang sunugin na lang.
[ROOSTER CROWS]
JUN: Kinabukasan, dalawang bata
ang naabutan namin
sa sakahan ng sibuyas.
Ang magkaibigan na TJ,
11 taong gulang,
at BJ, anim na taong gulang.
Bitbit ang kanilang mga timba,
matiyagang sinusuyod ni TJ
ang bukid
upang bungkalin
ang mga natirang sibuyas.
Habang si BJ naman,
kinakapa ang mga itinapon
na dahon ng sibuyas.
Nagbabakasakaling may makikita siyang bunga sa ilalim nito.
Nang mangalahati na
ang dala nilang mga timba,
napagdesisyunan ng magkaibigan
na umuwi.
Ibebenta raw nila ito
sa mas mababang halaga.
-Para po pambaon-baon namin.
Pambili-bili po ng bigas
tapos ng ulam.
-Sa datos ng Department
of Agriculture,
umabot na sa 18 ektaryang
onion plantation sa bansa
ang napinsala ng harabas
ngayong taon.
2,400 hectares naman
ang partially damaged
at may pag-asa pang
maka-recover.
JUN: Pero ang tanong,
ano nga ba ang ginagawang solusyon ng pamahalaan
para matulungang makabangon
ang onion farmers sa bansa?
JUN: Isa raw sa mga alternatibong paraan
ay ang paglalagay
ng mga sibuyas
sa isang cold storage
facility.
Sa Bongabon, Nueva Ecija,
dalawang cold storage facility
ang ipatatayo ng lokal
na pamahalaan
para sa mga magsisibuyas.
P250 kada sako ang bayad
sa loob ng anim buwan.
-May option sila
to store muna
iyong mga produce nila
kaysa ibenta nila roon
sa mababang price nga na iyon.
JUN: Pero sa kasalukuyan,
puno na ang cold storage facility.
JULIUS: Pipilitin po natin masiksik. [CHUCKLES]
Kapag po sumobra naman,
eh iyong quality po ng sibuyas
baka makuwan po iyon,
magsiksikan,
hindi na po kaya ng lamig.
JUN: Nagbigay rin ang lokal
na pamahalaan ng Bongabon
ng ayuda para sa mga apektadong onion farmers.
Ayon sa SINAG,
bukod sa assistance
na ibinibigay ng pamahalaan,
mahalaga na magkaroon ng Onion Research Center sa Pilipinas.
-Kasi for development
and progress ito.
Iyon ang katotohanan doon.
Para hindi tayo manatili
sa dating teknolohiya.
JUN: Minsan nang inihain sa Kongreso ang House Bill No. 1379
o ang pagtatatag ng Philippine Onion Research Institute.
Layunin nitong mapataas ang produksiyon ng sibuyas sa bansa,
pagtatayo at operasyon ng isang
Central Experiment Station
kung saan gagawin
ang mga pag-aaral
para maparami ang supply
ng sibuyas sa bansa.
Pero hanggang ngayon,
nakabinbin pa rin ito.
GERALD: Mayroon ho tayo, sir,
tinatawag
na “insect resistance.”
Gusto po sana namin i-encourage
iyong Integrated Pest
Management.
At saka, sir, iyong Philippine Good Agricultural Practice
kung saan iyong sanitation,
iyong tamang pagtatanim,
calendar ng planting,
atin pong maplano.
-Kailangan mag-adjust,
mag-adjust ng farmers.
-Yes po.
-At kailangan mag-adjust din
lalong-lalo na ang gobyerno rin.
-Yes, definitely.
Kung mayroon po sana tayong,
iyon nga,
sustainable na budget
para sa pest management,
sa biosecurity,
and of course,
iyong ating support
sa ating agricultural
extension workers.
JUN: Malaki na ang perwisyo
ng pesteng harabas
sa mga maliliit na magsasaka
sa bansa.
Kailangang-kailangan daw nila
ang tulong at suporta ngayon.
-Hindi po namin alam kung
tutulungan po kami ng gobyerno
sa ganito pong problema namin
sa aming mga pananim.
JUN: Para muli silang makabawi
at muli silang makabangon.
- Pages:
- 1
- 2